UKŁAD NERWOWY   Układ nerwowy z układem hormonalnym jest istotnym połączeniem, które oddziaływuje na wszystkie narządy i komórki, oraz steruje czynnościami organizmu. Mózg – centrum, nie został do końca poznany. Jego budowa jest niezwykle skomplikowana Układ nerwowy centralny to mózg i rdzeń kręgowy Układ nerwowy somatyczny to układ obwodowy ( odpowiada za kontakty ze światem zewnętrznym Układ nerwowy wegetatywny to układ współczulny ( sympatyczny ) oraz przywspółczulny ( parasympatyczny )   Budowa układu nerwowego -          ośrodkowy – mózg + rdzeń kręgowy -          obwodowy – 12 par nerwów mózgowych i 31 par nerwów rdzeniowych   MÓZGOWIE 1.        Kresomózgowie Utworzone z 2 półkul mózgowych połączonych spoidłem wielkim przebiegającym przez środek mózgu. Spoidło wielkie to zespół szlaków czerwonych przebiegających z półkuli do półkuli. Kresomózgowie u człowieka osiąga najwyższy stopień rozwoju i przewyższa pozostałe części mózgowia -          powierzchnia półkul mózgowych jest silnie pofałdowana, składa się z szarej substancji, mającej 3-4 mm grubości -          bruzdy dzielą kresomózgowie na płaty : -          czołowy -          ciemieniowy -          skroniowy -          potyliczny -          w korze mózgowej zachodzi analiza i segregacja podniet na poszczególne kategorie, a następnie dzięki włóknom kojarzeniowym te podniety łączone są w grupy i zespoły -          każdy narząd zmysłu ( wzrok, słuch, węch, dotyk, smak, ból ) ma w korze „stację odbiorczą” gdzie poszczególne wrażenia zostają wyodrębnione dzięki zdolnościom analitycznym kory -          ośrodki -          ruchowe – tzw. Pole ruchowe – leży w płacie czołowym ku przodowi od bruzdy środkowej -          czuciowe – tzw pole czuciowe – leży w płacie ciemieniowym poza korą mózgową -          wzrokowy – zlokalizowany w płacie potylicznym -          słuchu – leży w płacie skroniowym -          kojarzenia – znajduje się w płacie czołowym i ciemieniowym -          bólu, dotyku, ucisku, ciepła, zimna – leżą wokół bruzdy centralnej   2.        Nerwy czaszkowe 1.        węchowy  – od niego odchodzą włókna do błony śluzowej jamy nosowej 2.        wzrokowy – od siatki gałki ocznej odchodzą nerwy wzrokowe do mózgu, tam krzyżują się tworząc skrzyżowanie nerwów wzrokowych 3.        okoruchowy – odpowiada za ruchy gałki ocznej, jego pobudzenie powoduje zwężenie źrenicy 4.        bloczkowy unerwia mięsień skórny wtórny, który kieruje gałkę oczną ku dołowi i ku środkowi 5.        trójdzielny  składa się z dwóch części : -          czuciowa unerwia całą twarz -          ruchowa unerwia mięśnie żuchwowe 6.        odwodzący – ruchowy, kieruje gałkę oczną na zewnątrz 7.        twarzowy – -          część czuciowa odbiera bodźce z przedniej części języka, -          część ruchowa – ważniejsza – unerwia mięśnie twarzy 8.        słuchowy – czuciowy – przekazuje bodźce słuchowe do kory mózgowej z narządu równowagi 9.        językowo-gardłowy – część ruchowa unerwia mięśnie gardła, czuciowa – jamę ustną, gardło i tylnią część języka 10.     błędny  – mieszany : czuciowo – ruchowy, kieruje się do krtani i trzewi jamy brzusznej, jest nerwem niezależnym od naszej woli 11.     dodatkowy – ruchowy – unerwia mięśnie szyi, krtani i podniebienia górnego 12.     podjęzykowy  umożliwia ruchy języka, mówienie, żucie, połykanie   3.        Międzymózgowie Powstaje z niego przysadka mózgowa, szyszynka, nerwowa część oka i ucha, ·         wzgórze, w którym łączą się nerwy kresomózgowia z móżdżkiem ( tyłomózgowiem ) ·         podwzgórze, które reguluje procesy fizjologiczne, ośrodki termoregulacji, energetyczne, głodu, sytości, krążenia, pragnienia, strachu, popędu płciowego W międzymózgowiu uwarunkowane jest życie wegetatywne ( bez świadomości )   4.        Śródmózgowie Leży z przodu mózgu; kontroluje napięcie mózgowe i postawę ciała       5.        Móżdżek Leży nad rdzeniem przedłużonym, to 2 półkule koordynujące pracę mięśni szkieletowych   6.        Most Varola Leży przed móżdżkiem, nad rdzeniem przedłużonym, to gruby pęk włókien nerwowych, które przewodzą impulsy z 1 półkuli móżdżka do drugiej oraz koordynują ruchy lewej i prawej strony ciała ( prawa półkula mózgu odpowiada za lewą połowę ciała i odwrotnie )   7.        Rdzeń przedłużony W nim przebiegają wszystkie drogi łączące mózg z rdzeniem kręgowym, w nim znajdują się ośrodki : § wegetatywny ( oddychania ) § naczyniowo-ruchowy ( układ krwionośny ) § wymiotny § wydalniczy ( układ wydalniczy ) Środkiem rdzenia przedłużonego, śródmózgowia i międzymózgowia przebiega sieć włókien zwanych tworem siatkowym. Twór ten odpowiada za stany emocjonalne organizmu, pobudza ośrodki kory mózgowej, wzmaga aktywność, wywołuje bezsenność oraz gniew; kresomózgowie nie będzie reagowało dopóki go ten twór nie pobudzi. Twór ten ma ośrodki czuwania i uszkodzenie go powoduje sen, z którego można się nie obudzić.   Całe mózgowie otoczone jest 3 gronami - twarda jest jednocześnie osłonką czaszki, jest włóknista, przechodzi do kanału kręgowego i staje się przedłużeniem grony twardej rdzenia - pajęczynówka – to cienka błona łącznotkankowa, na niej jest jama podtwardówka, od błony miękkiej oddziela ją jama podpajęczynowa wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym - miękka jest zrośnięta z powierzchnią zewnętrzną mózgowia, wchodzi we wszystkie załamania i bruzdy, zawiera liczne naczynia krwionośne, które wnikają i odżywiają mózg   Płyn mózgowo-rdzeniowy wypełnia 4 komory w mózgu i przestrzenie podpajączynówkowe. Mózgowie i rdzeń kręgowy powstaje w splotach pajęczynówkowych, gdzie jest przeręcz wody i niektórych składników osocza krwi. Ma objętość 100-250 mili litrów, jest przejrzysty, bezbarwny, składa się z białka, glukozy, Ca, K, chlorku sodowego, fosforanu nieorganicznego, węglowodanów. Obecność płynów równoważy rozkład w jamie czaszki i chroni mózgowie przed urazami.